Wat is een mortuarium?

Het mortuarium

Een mortuarium is de ruimte in een ziekenhuis, zorginstelling of uitvaartcentrum waar overledenen tijdelijk worden bewaard en verzorgd. Het mortuarium heeft een praktische én symbolische functie: het biedt een waardige plaats waar het lichaam gekoeld kan worden, waar eerste zorg wordt verleend en waar nabestaanden soms voor een eerste afscheid samenkomen.

Het mortuarium uitgelegd

Het mortuarium wordt ook wel koelruimte of rouwruimte genoemd. In moderne ziekenhuizen bestaat het vaak uit drie onderdelen:

• opbaarruimte: soms toegankelijk voor nabestaanden om hun dierbare te zien;
• koelruimte: koelcellen die het ontbindingsproces vertragen en tijd bieden om de uitvaart te regelen;
• sectiekamer: ruimte voor een lijkschouw of obductie wanneer dit nodig is.

Ziekenhuizen streven ernaar om een overledene binnen enkele uren na overlijden in het mortuarium te plaatsen, nadat een arts het overlijden officieel heeft vastgesteld.

Historische achtergrond

Het gebruik van aparte ruimtes voor overledenen gaat eeuwen terug.

• Baarhuisjes op begraafplaatsen: vanaf de 19e eeuw werden in Nederland door de Wet op de Besmettelijke Ziekten (1872) baarhuisjes verplicht, om lichamen tijdelijk te bewaren en besmettingsgevaar te beperken.
• Herkomst van de term: “mortuarium” komt van het Latijnse mortuus (dood). Oorspronkelijk betekende het een plaats waar doden werden bewaard of opgebaard.
• Ontwikkeling: waar mensen vroeger thuis werden opgebaard, groeide het mortuarium met de opkomst van ziekenhuizen uit tot een onmisbare voorziening. Veel oude baarhuisjes zijn inmiddels rijksmonumenten of hebben een andere bestemming gekregen.

De rol van het mortuarium in de praktijk

Wanneer iemand in een ziekenhuis of instelling overlijdt, verloopt dit meestal als volgt:

1. constatering en registratie: een arts stelt het overlijden officieel vast en vult de overlijdensverklaring in;
2. overbrengen naar het mortuarium: het lichaam wordt naar de koelruimte gebracht;
3. verzorging: medewerkers of uitvaartverzorgers wassen en kleden de overledene, eventueel in overleg met nabestaanden;
4. koeling: het lichaam wordt gekoeld om ontbinding te vertragen en opbaring mogelijk te maken;
5. opbaring of sectie: in sommige gevallen vindt opbaring of obductie plaats;
6. overdracht: het lichaam gaat later naar een uitvaartcentrum, funerarium of naar huis.

Extra functies van het mortuarium

Naast koeling en verzorging kan een mortuarium ook de volgende functies hebben:

• thanatopraxie: lichte balseming om het lichaam langer toonbaar te houden;
• obductie: sectie door een arts of forensisch onderzoeker om de doodsoorzaak vast te stellen;
• donatie: voorbereiding wanneer een overledene zijn/haar lichaam aan de wetenschap heeft geschonken;
• rituelen: in sommige gevallen worden religieuze rituelen uitgevoerd, zoals ritueel wassen of gebeden;

Verschillen tussen Nederland en België

• Nederland: elk ziekenhuis beschikt over een mortuarium. Nabestaanden mogen vaak, in overleg, hun dierbare bezoeken of aanwezig zijn bij de verzorging.
• België: ook hier zijn mortuaria aanwezig, maar lichamen worden meestal sneller overgebracht naar een funerarium of uitvaartcentrum, waar de daadwerkelijke opbaring plaatsvindt.

Veelgestelde vragen over mortuaria

Wordt iedereen automatisch naar het mortuarium gebracht?
Ja, bij overlijden in een ziekenhuis gebeurt dit vrijwel altijd.

Hoe lang blijft iemand in het mortuarium?
Meestal enkele uren tot dagen, afhankelijk van de afspraken met nabestaanden en de uitvaartondernemer.

Kan de familie een overledene bezoeken in het mortuarium?
In veel ziekenhuizen is dit mogelijk, vaak in een speciaal ingerichte familiekamer.

Wat kost een mortuarium?
Sommige ziekenhuizen rekenen kosten voor koeling of verzorging. Deze kosten worden vaak vergoed via de uitvaartverzekering.

Is een mortuarium hetzelfde als een rouwcentrum?
Nee. Het mortuarium is functioneel gericht op bewaring en verzorging; een rouwcentrum richt zich meer op opbaring en condoleances.

Verdiepende informatie & inspiratie

Lees ook: afleggen, opbaren, thanatopraxie

Uit onze inspiratieblogs:

Een uitvaart regelen: praktische gids bij verlies

Uitvaartrituelen in Nederland, België en de wereld: unieke tradities

Afsluiting

Het mortuarium vormt vaak de eerste schakel in het proces na een overlijden. Hier wordt een dierbare met zorg en respect behandeld, terwijl nabestaanden tijd en ruimte krijgen om de eerste stappen richting de uitvaart te zetten.

Wilt u meer weten over manieren om de herinnering tastbaar te maken? Bekijk ons assortiment urnen, assieraden of neem contact met ons op voor persoonlijk advies.