Wat is afleggen?

Afleggen

Afleggen is de term die wordt gebruikt voor de laatste verzorging van een overledene. Het omvat het wassen, kleden en opbaren van de overledene, vaak in overleg met de nabestaanden. Afleggen is een belangrijk onderdeel van het afscheid nemen, omdat het de laatste gelegenheid biedt om de dierbare met zorg en respect te behandelen.

Afleggen door de tijd heen

De handeling van afleggen heeft een lange traditie. In vroegere tijden gebeurde dit vrijwel altijd thuis, door familieleden, buren of een vroedvrouw die ook de zorg voor de doden op zich nam. Het was een intiem en respectvol ritueel dat vaak gepaard ging met religieuze gebeden of symbolische handelingen.

Vanaf de 20e eeuw nam de uitvaartbranche deze taak steeds meer over. Tegenwoordig wordt afleggen meestal uitgevoerd door uitvaartverzorgers, thanatopracteurs of gespecialiseerde medewerkers van een mortuarium. Toch kiezen sommige families er bewust voor om (deels) zelf betrokken te zijn, omdat dit een belangrijke stap kan zijn in het rouwproces.

De manier waarop afleggen plaatsvindt, verschilt per religie, cultuur en persoonlijke wens. In de islam en het jodendom gelden bijvoorbeeld vaste rituelen rondom het ritueel wassen en wikkelen van de overledene. In seculiere of niet-religieuze contexten kan afleggen eenvoudiger en persoonlijker worden ingevuld.

Wat houdt het afleggen precies in?

In de praktijk houdt afleggen in dat de overledene wordt gewassen, gekamd en gekleed in kleding die vaak door de familie wordt uitgekozen. Dit kan dagelijkse kleding zijn, een speciaal pak of jurk, of kleding die past bij een religieuze traditie. Daarna wordt de overledene opgebaard: in een kist, op een opbaarplank of in een lijkwade. Afleggen vindt meestal kort na het overlijden plaats en kan zowel thuis, in een rouwcentrum als in een hospice worden uitgevoerd.

Stappen bij het afleggen

Voorbereiding

• Overledene wordt naar een rustige, passende ruimte gebracht.
• Benodigdheden zoals kleding, verzorgingsmaterialen en eventuele religieuze attributen worden klaargelegd.

Wassen en verzorgen

• Het lichaam wordt gewassen (volledig of plaatselijk).
• Haar wordt gekamd en nagels worden indien nodig verzorgd.

Aankleden

• De overledene krijgt kleding aan die door de nabestaanden is uitgekozen.
• Dit kan dagelijkse kleding zijn, een pak, jurk, religieus gewaad of een lijkwade.

Eventuele cosmetische verzorging

• Licht make-up of huidverzorging om een natuurlijke uitstraling te behouden.
• Soms wordt thanatopraxie toegepast om het lichaam langer toonbaar te houden.

Opbaren

• De overledene wordt in een kist, opbaarplank of in een lijkwade gelegd.
• Eventueel met persoonlijke voorwerpen zoals een sieraad, foto of bloem.

Afronding en afscheid

• Familieleden krijgen vaak de mogelijkheid om aanwezig te zijn of te helpen.
• Er wordt gecontroleerd of alles netjes en respectvol is verzorgd.

Symboliek en impact van het afleggen

Afleggen is veel meer dan een praktische handeling. Het is een ritueel van zorg en liefde waarmee nabestaanden hun dierbare een waardig afscheid geven. Voor velen is het troostend om te weten dat de overledene netjes verzorgd en met respect behandeld is.

Voor sommige families is het zelf deelnemen aan het afleggen een waardevolle ervaring: het maakt de dood tastbaar, helpt bij het accepteren van het verlies en biedt gelegenheid voor een intiem afscheid.

Juridische en medische aspecten

• In Nederland en België is afleggen een gebruikelijke stap na overlijden, maar geen wettelijke verplichting.
• Wanneer iemand thuis overlijdt, kan de familie ervoor kiezen om zelf de verzorging op zich te nemen of dit samen met een uitvaartverzorger te doen.
• Bij overlijden in een ziekenhuis of verzorgingshuis wordt de verzorging vaak in eerste instantie door medewerkers uitgevoerd.

Veelgestelde vragen over afleggen

Wie voert het afleggen uit?
Meestal een uitvaartverzorger of specialist, maar ook nabestaanden kunnen hierbij aanwezig zijn of meehelpen.

Mag ik zelf aanwezig zijn bij het afleggen?
Ja, dit is vaak mogelijk en kan in overleg met de uitvaartondernemer worden afgestemd.

Wordt de overledene altijd in nette kleding gelegd?
Ja, meestal wel. Nabestaanden kiezen vaak zelf kleding, soms ook een lijkwade of religieus gewaad.

Kan afleggen ook zonder kist?
Ja, afleggen kan ook in combinatie met een lijkwade en opbaarplank, afhankelijk van de wensen van de overledene of familie.

Hoelang na het overlijden vindt afleggen plaats?
Meestal binnen enkele uren, afhankelijk van de situatie en de staat van het lichaam.

Links met extra informatie naar de begrippenlijst, pagina's en onze inspiratieblogs

Lees ook: crematie, opbaren en rouwverwerking

Tot slot

Afleggen is een liefdevolle handeling die het afscheid een intiem en respectvol karakter geeft. Of dit nu door professionals of door familie zelf gebeurt, het is vaak een belangrijk moment dat helpt om het verlies te aanvaarden en de herinnering te bewaren.

Wilt u meer weten over de mogelijkheden rond afscheid en gedenken? Bekijk ons uitgebreide assortiment urnen en gedenkartikelen of neem gerust contact met ons op voor persoonlijk advies.