Wat is een testament en waar sluit ik dat af?

Wat is een testament en waar sluit ik dat af?

Wanneer een dierbare overlijdt, komt er naast verdriet ook een hele administratie op nabestaanden af. Eén van de belangrijkste documenten die dan een rol kan spelen, is het testament. Maar wat is een testament eigenlijk precies? Wat kun je erin regelen? En waar stel je er één op?

We leggen uit wat een testament is, waarom het zinvol is om er een op te stellen (ook als je geen groot vermogen hebt) en waar je dat doet. Daarnaast geven we je inzicht in de kosten, soorten testamenten en wat er gebeurt ná overlijden. Ook verwijzen we naar nuttige verdiepende artikelen over het verdelen van een erfenis en de rol van de notaris.

Wat is een testament?

Een testament is een officieel juridisch document waarin je vastlegt wat er met jouw bezittingen en wensen gebeurt na je overlijden. Alleen een notaris mag dit document opstellen, zodat het rechtsgeldig is. In een testament kun je erfgenamen aanwijzen, mensen uitsluiten, specifieke goederen nalaten, voogdij regelen voor minderjarige kinderen en nog veel meer.

Zonder testament bepaalt de wet wie jouw erfgenamen zijn. Dat lijkt misschien logisch, maar in de praktijk leidt dat vaak tot teleurstellingen of zelfs familieconflicten.

Meer weten over hoe je een erfenis in goede banen leidt zonder ruzie? Lees het artikel: Hoe een erfenis te verdelen en een familieruzie te voorkomen – 11 praktische tips

Waarom een testament opstellen?

Veel mensen stellen het maken van een testament uit. Zolang er geen urgentie is, lijkt het niet nodig. Toch zijn er veel situaties waarin een testament nuttig of zelfs noodzakelijk is:

• je wilt zelf bepalen wie wat erft en afwijken van de wettelijke erfvolgorde;
• je wilt je partner of (stief)kinderen beschermen die anders mogelijk buiten de erfenis vallen;
• je wilt erfbelasting besparen via slimme constructies zoals een tweetrapstestament;
• je wilt voorkomen dat familieleden ruzie krijgen door helderheid en structuur aan te brengen.

Wat regelt de wet als je géén testament hebt?

Als je overlijdt zonder testament, treedt het wettelijke erfrecht in werking. Je nalatenschap gaat dan naar je erfgenamen volgens een vaste volgorde:

1. echtgenoot/geregistreerd partner en kinderen;
2. ouders, broers en zussen;
3. grootouders;
4. overgrootouders.

De wet kent hierbij geen ruimte voor stiefkinderen, goede doelen of persoonlijke voorkeuren. Alleen door een testament kun je hiervan afwijken.

Wat kun je vastleggen in een testament?

Een testament geeft je volledige vrijheid om je nalatenschap persoonlijk in te richten. Enkele voorbeelden:

• wie jouw erfgenamen zijn (en wie niet);
• legaten (bijvoorbeeld: “Mijn gouden horloge gaat naar mijn neef Tom”);
• een executeur benoemen die jouw wensen uitvoert;
• voogdij regelen voor minderjarige kinderen;
• bewindvoering instellen, bijvoorbeeld als een erfgenaam jong, kwetsbaar of financieel onkundig is;
• goede doelen benoemen als begunstigde.

Met deze instrumenten geef je richting aan de afwikkeling van jouw nalatenschap en kun je veel problemen voorkomen.

Waar stel je een testament op?

In Nederland moet je een testament altijd laten opmaken door een notaris. Dit is wettelijk verplicht. Zelfgeschreven documenten, hoe goed bedoeld ook, zijn bij overlijden niet geldig.

Stappenplan:

1. voorbereiden: bedenk wie je erfgenamen zijn, wat je wilt nalaten, en of je specifieke wensen hebt;
2. notaris kiezen: zoek een notariskantoor in je regio via bijvoorbeeld www.notaris.nl;
3. gesprek voeren: de notaris stelt vragen over jouw persoonlijke en financiële situatie en bespreekt je wensen;
4. concept opstellen: je ontvangt een concepttestament om na te lezen;
5. ondertekenen: ben je akkoord? Dan wordt het document officieel ondertekend en ingeschreven in het Centraal Testamentenregister (CTR).

Nieuwsgierig wat een notaris allemaal doet na overlijden? Lees ook: Wat doet een notaris na een overlijden? Ontdek alle stappen en mogelijkheden

Wat kost een testament?

De kosten voor een testament verschillen per notariskantoor en hangen af van de complexiteit. Gemiddeld liggen de tarieven tussen de:

• € 300 en € 500 voor een standaard testament;
• € 600 en € 900 voor twee testamenten voor partners;
• € 1.000 of meer voor complexe regelingen (zoals bewind, fiscale optimalisatie).

Het loont om prijzen te vergelijken. Sommige notarissen bieden ook voordelige combinatiedeals, bijvoorbeeld met een levenstestament.

Welke soorten testamenten bestaan er?

1. Notarieel testament
Dit is het meest gebruikte type. Het wordt opgesteld en ondertekend bij de notaris;

2. Depottestament
Je schrijft zelf je wensen op en laat dit document door de notaris registreren. Let op: deze vorm is in Nederland zelden geldig zonder notariële begeleiding;

3. Tweetrapstestament
Hierbij wordt de erfenis in twee stappen verdeeld, meestal om belasting te besparen of vermogen binnen de familie te houden;

4. Uitsluitingsclausule
Hiermee voorkom je dat jouw erfenis bij een scheiding in de gemeenschap van goederen van de erfgenaam valt;

Wat is het Centraal Testamentenregister?

Na ondertekening registreert de notaris jouw testament in het Centraal Testamentenregister (CTR). Dit register vermeldt alleen dát er een testament is, op welke datum, en bij welke notaris. De inhoud blijft vertrouwelijk.

Na overlijden kan een notaris of bevoegde instantie dit register raadplegen om te achterhalen of de overledene een testament had.

Wat gebeurt er na overlijden met het testament?

Na een overlijden opent de notaris het testament en licht de inhoud toe aan de erfgenamen. Deze kunnen dan zien:

• wie erfgenaam is;
• of er legaten of bijzondere bepalingen zijn;
• of er een executeur is benoemd;
• of er voogdijregelingen zijn getroffen.

De notaris begeleidt vervolgens (al dan niet samen met de executeur) de afwikkeling van de erfenis.

Kun je een testament wijzigen?

Ja, een testament is altijd herroepbaar. Dit betekent dat je het kunt aanpassen of vervangen zodra je situatie verandert. Denk aan:

• scheiding of nieuw huwelijk;
• geboorte van (klein)kinderen;
• wijziging in bezit of vermogen;
• verstoorde verhoudingen binnen de familie.

Om een wijziging door te voeren, moet je opnieuw naar de notaris. Het nieuwe testament vervangt dan automatisch het oude.

Veelgestelde vragen

Is een testament verplicht?
Nee, een testament is niet verplicht. Zonder testament geldt het wettelijk erfrecht. Maar als je zelf invloed wilt uitoefenen op wie wat erft, is een testament sterk aan te raden.

Kun je iemand onterven?
Ja, dat kan. Je kunt in je testament iemand uitsluiten als erfgenaam. Houd er wel rekening mee dat kinderen altijd recht houden op hun legitieme portie (een minimaal erfdeel).

Kan ik mijn kinderen onterven?
Ja, maar kinderen hebben altijd recht op hun legitieme portie. Dat is een minimaal erfdeel waarop zij aanspraak kunnen maken, ook als ze zijn uitgesloten.

Wat is een legitieme portie?
De legitieme portie is het deel van de erfenis waarop een kind altijd recht heeft, ook als het in het testament is onterfd. Het is een vordering in geld, geen recht op spullen of goederen.

Is een online testament geldig?
Nee. In Nederland is een testament alleen geldig als het via een notaris is opgesteld en ondertekend. Online tools kunnen wel helpen bij de voorbereiding.

Wat is het verschil tussen een testament en een levenstestament?
Een testament regelt zaken ná je overlijden.

Een levenstestament regelt wie beslissingen mag nemen als jij daar door ziekte of ongeval niet meer toe in staat bent.

Wanneer heb ik een testament nodig?
Bijvoorbeeld als je samenwoont zonder huwelijk, kinderen uit verschillende relaties hebt, iemand wilt uitsluiten, iets aan een goed doel wilt nalaten, of erfbelasting wilt besparen.

Wie ziet mijn testament na mijn overlijden?
Alleen de notaris en de erfgenamen krijgen inzage. De notaris opent het testament na overlijden en bespreekt de inhoud met de betrokkenen.

Wat is een executeur?
Een executeur is de persoon die jij in je testament aanwijst om je nalatenschap af te wikkelen. Dat kan een familielid, vriend of een professionele partij zijn.

Is een testament uit het buitenland geldig in Nederland?
Soms. Het hangt af van het land, de inhoud en of het voldoet aan de Nederlandse (of Europese) regels. Laat een buitenlands testament altijd controleren door een Nederlandse notaris.

Wat is het verschil tussen een wilsverklaring en een testament?

Een wilsverklaring gaat over medische keuzes tijdens je leven, bijvoorbeeld als je niet meer zelf kunt beslissen door ziekte of een ongeval. Je legt daarin vast welke behandelingen je wel of niet wilt, en wie namens jou mag handelen.

Een testament treedt pas in werking na je overlijden. Daarin leg je vast wie je erfgenamen zijn en wat er met je bezittingen gebeurt. Een testament moet altijd via een notaris worden opgesteld; een wilsverklaring mag je zelf schrijven.

Tot slot: regel je nalatenschap op jouw manier

Een testament is geen luxe, maar een essentieel document waarmee je zelf de regie houdt over je nalatenschap. Het voorkomt onduidelijkheid, ruzie en financiële complicaties voor je nabestaanden. Of je nu kinderen hebt, ongehuwd samenwoont, een onderneming bezit of gewoon je partner wilt beschermen – met een testament zorg je voor duidelijkheid en rust.

Neem vandaag nog de stap richting een heldere toekomst. Door je wensen vast te leggen, zorg je voor gemoedsrust bij jezelf én je dierbaren.